In het voorprogramma van de voorbereiding op de diocesane bedevaart van 12 tot en met 19 oktober 2019 naar Subiaco en Montecassino hield Geert Derkse op 12 en 13 maart 2019 in Ovezande en Oudenbosch een inleiding over de benedictijnse manier van leven. Hij wist de belangstellenden te boeien.
De persoon van Heilige Benedictus
Hij stond kort stil bij de persoon van Benedictus en zijn biograaf, paus Gregorius I de Grote. Benedictus leefde van 480 tot ongeveer 547. We kennen zijn Regel. In het tweede boek van zijn Dialogen beschrijft paus Gregorius Benedictus’ leven. Gregorius is geen historicus in onze betekenis van het woord. Hij wilde laten zien hoe bijzonder Benedictus was. Benedictus was afkomstig uit een laag-adellijke familie. Hij studeerde in Rome. Hij werd getroffen door de decadentie in deze stad en besloot te gaan leven als kluizenaar. Benedictus trok mensen aan. Monniken van een naburig klooster vroegen Benedictus hun abt te worden. Dat was geen succes. Ze probeerden Benedictus zelfs te vergiftigen. Benedictus trok vervolgens naar Montecassino. Daar stichtte hij een abdij en schreef een regel voor monniken. Benedictus heeft zich hierbij laten inspireren door andere monastieke regels zoals de anonieme Regel van de Meester. Hij heeft uit deze regels delen weggelaten, hoofdstukken bewerkt. In de regel staan hoofdstukken over de concrete aspecten van het kloosterleven zoals het straffen, regelingen rond de structuur van het officie en de verschillende functionarissen in het klooster.
Het leven in de abdij
Geert Derkse vertelde hoe hij als zeventienjarige kennismaakte met de Sint Willibrordusabdij in Doetinchem. Hier leven sinds 1947 benedictijnen. De abdij is gesticht vanuit de Sint Paulusabdij te Oosterhout. De benedictijnen dompelden Geert Derkse onder in een wereld van gebed en liturgie. In het begin moest hij erg wennen aan de stilte en de vormelijkheid van de monniken. In deze abdij groeide Derkse in het begrijpen van de Benedictijnse spiritualiteit. In 1992 vroeg de abdij aan Geert of hij oblaat van de abdij wilde worden. Een oblaat is een leek die met een concrete abdij door middel van een oblatenprofessie verbonden is en zijn bestaan wil oriënteren op het leven van de monniken.
Kernbegrippen uit de Regel
Aan de hand van enkele kernbegrippen uit de Regel lichtte Derkse toe hij dat in het dagelijks leven toepaste. Stabiliteit is een centraal begrip binnen de benedictijnse spiritualiteit. Een monnik verbindt zich door zijn professie aan een concrete abdij. Ook in het onderwijs is dit van belang. Leraren zijn identificatiefiguren voor leerlingen. Het is voor een school niet goed als het lerarenbestand steeds verandert. Derkse heeft ooit een aanbod later schieten om rector van een grotere school te worden. Hij vond van zichzelf dat hij te kort aan een bepaalde school verbonden was om weg te gaan.
Het moeilijkste kernbegrip is de gehoorzaamheid of de obedientia. Zowel in de Latijnse als de Nederlandse stam komt het werkwoord horen (audire) voor. Het gaat er bij de gehoorzaamheid om echt aandachtig te luisteren. Voor de rector van een school geldt dat hij bereid is te luisteren naar leraren maar ook naar leerlingen en ook naar bijvoorbeeld de conciërge. Bij moderne managers is het gebruikelijk om bij belangrijke beslissingen de kring van mensen te verkleinen. Benedictus bepaalt dat de abt, wanneer hij een belangrijke beslissing moet nemen, de hele communiteit bij elkaar roept. De abt legt zelf uit waar het om gaat. Vervolgens luister hij heel goed naar de broeders, vooral naar de jongst ingetredenen. De abt overweegt vervolgens alles in zijn hart en deelt dan zelf zijn besluit mee. Volgens Derkse kunnen we dit ook toepassen op het gezin of een school. “Is een leidinggevende bereid te luisteren?”
Menselijke wijsheid is niet genoeg, de monnik is een godzoeker
Derkse benadrukte dat de Regel van Benedictus veel menselijke wijsheid bevat. Dat doet de Regel echter geen recht. De ware monnik is een godzoeker. Benedictus stichtte een school om dit te doen. Benedictus wilde leven onder geleide van het Evangelie. Dit leven is weggelegd voor iedereen. Benedictus zelf was noch priester noch diaken. Dit kenmerkt het benedictijnse kloosterleven. Een benedictijn is geroepen monnik te zijn. Wanneer de communiteit het nodig heeft, kan de abt een monnik kiezen die tot priester gewijd wordt. De Regel biedt ook een kader aan degenen die buiten de abdij leven. Toen Derkse rector was, sloot hij zich in de middag af en bad het middaggebed. “Ik legde mijn zorgen en vragen bij Hem neer. Op deze manier hielp de Regel mij om ook buiten het klooster met God te leven.”
Over Geert Derkse
Geert Derkse studeerde theologie op de Hogeschool voor Theologie en Pastoraat in Heerlen en de Theologische Faculteit Tilburg. Aanvankelijk wilde hij in het pastoraat gaan werken maar door toeval kwam Derkse in het onderwijs terecht. Hij werkte onder andere op scholen in Breda, Bergen op Zoom en Baarle-Nassau. Hij beëindigde zijn loopbaan als rector van het Juvenaat in Bergen op Zoom, een categoriaal gymnasium in deze stad. Derkse is inmiddels 38 jaar getrouwd en heeft een pleegzoon.