Interview

Een interview is een gesprek waarbij een of meerdere personen worden bevraagd over een bepaald onderwerp. Het is een methode kennis te vergaren en beschikbaar te maken voor een bepaalde doelgroep. Interviewen is meer dan alleen vragen stellen. Een interview kan alleen plaatsvinden wanneer er tussen ‘zender en ontvanger’ een basis is van vertrouwen. Binnenkerkelijk (onderling) verstaat men elkaar, maar buitenstaanders, zoals media, willen een meer objectieve weergave en stellen dus meestal meer kritische vragen. Je haalt het meeste uit een interview door goede voorbereiding, goed te luisteren en regie te houden tijdens het gesprek.

Inhoud

  1. Soorten interviews
  2. 11 tips van een professional
  3. Voorbereiding
  4. Tijdens het interviewen
    1. Luisteren
    2. Samenvatten
    3. Doorvragen
  5. Uitwerking van een interview
  6. Veel voorkomende fouten
  7. Verder lezen in de kennisbank
  8. Gebruikte bronnen en aanbevolen literatuur

 

Soorten interviews

  • Het gestructureerde interview: (ook wel: enquête). Hierbij liggen de vragen en de antwoorden van tevoren vast; de geïnterviewde kan uit een beperkt aantal gesloten of open antwoorden kiezen. Deze vormt wordt onder andere gebruikt bij de communicatie-audit en is geschikt bij kwantitatief onderzoek (enquetes e.d.).
  • Het halfgestructureerde interview: Hierbij heb je voor aanvang van het gesprek onderwerpen op papier gezet die je wilt bespreken (topiclist). Je gesprekspartner kan in zijn eigen woorden zijn antwoorden formuleren, maar kan niet het gespreksonderwerp bepalen. Bijvoorbeeld: Je artikel gaat over die diaconie van de parochie en je wilt het specifiek hebben over een aantal werkgroepen op dit vlak. In dit geval ligt het onderwerp en een aantal deelonderwerpen vast. Deze methode wordt onder andere gebruikt bij de werkconferenties.
  • Het open interview: Bij een open interview (ofwel diepte-interview) stel je alleen het onderwerp en de beginvraag van tevoren vast. Nadat jij de eerste vraag hebt gesteld, kan jouw gesprekspartner allerlei onderwerpen aandragen. Aan jou als de interviewer de taak om het gesprek te sturen. Een openhartig gesprek over iemands beweegredenen "waarom hij of zij zich diaconaal inzet" leent zich goed voor een open interview. Een voorbeeld hiervan is de "Human interest" interview-reeks. Het centrale gespreksonderwerp is dan het vertrek van je gesprekspartner. Zodra deze echter uitvoerig begint te vertellen over zijn of haar Pokémonverzameling of over wat ánderen allemaal verkeerd doen, moet jij als interviewer ingrijpen.

 

11 Tips van een professional

  1. Bij voorkeur zo weinig mogelijk personen tegelijk interviewen. Probeer de boot af te houden als een organisatie vijf man wil afvaardigen. Dat heeft geen enkele toegevoegde waarde, het wordt er alleen maar onoverzichtelijker door.
  2. Kies een plek waar je goed kunt schrijven, liefst aan tafel dus. Als je in een ongemakkelijke schrijfhouding zit, is de kans groot dat er informatie verloren gaat.
  3. Als mensen weinig zeggen, leg dan af en toe je pen neer. Je wekt daarmee de indruk dat je een pauze neemt of klaar bent, soms praten mensen dan gemakkelijker.
  4. Soms moet je mensen tegen zichzelf beschermen en bepaalde informatie niet gebruiken. Bij kwetsbare mensen zoals zwervers, junks en mensen met laag intellectueel niveau is dat voor de hand liggend als je vermoedt dat bepaalde uitspraken ze in de problemen kunnen brengen. Bij gezagsdragers of professionals hoeft dat niet.
  5. Pas op voor valkuil diaconie: te smalle focus. Probeer je gesprek zo breed mogelijk te houden, anders val je snel in herhaling en gaan alle interviews op elkaar lijken. Niet relevant is de Pokémonverzameling, wel interessant is bijvoorbeeld geloofsopvoeding of Godsbeeld.
  6. Besef dat slappe vragen leiden tot slappe antwoorden. Probeer zo veel mogelijk te prikkelen met originele vragen.
  7. Bij de uitwerking mag je parafraseren, vaak moet het omdat mensen geen goede zinnen formuleren. Het gaat erom dat de strekking van wat iemand zegt, juist is. Je hoeft beslist niet letterlijk te citeren. Maar als iemand bijv. een bepaald stopwoordje heeft of opvallend veel met zijn handen beweegt, is het juist aardig dat je dat gebruikt, omdat dat kenmerkend voor de persoon is.
  8. Gebruik niet alle informatie, maar alleen het belangrijkste, aardigste, zinvolste, meest relevante.
  9. Kies vooraf een uitwerkingsvorm : a. vraag- en antwoord, inclusief introductie b. doorlopend verhaal waarin citaten, sfeer en observaties in elkaar verweven worden c. een lang citaat oftewel full quote (Wanneer iemand geen interview wil geven, is er altijd nog de portretvorm: anderen over hem of haar aan het woord te laten. Voor diaconale verhalen niet aan te raden).
  10. Maak de overgang van de ene naar de andere alinea logisch, anders haakt de lezer af. Overgangen zijn heel belangrijk, je wilt immers dat de lezer je verhaal uitleest.
  11. Schrijf niks op wat je niet begrijpt, óf je vraagt om uitleg óf je laat het weg.

 

Voorbereiding

  1. Je hebt iemand op het oog om te interviewen. Zorg allereerst dat je op een rijtje hebt wat je van die persoon wilt weten. Hoe verhoudt deze persoon zich tot het onderwerp dat je behandelt? Bedenk dus enkele richtvragen. Soms vragen mensen zelf al van tevoren wat je wilt weten, om zich goed voor te bereiden. Bedenk dus een aantal vragen die je kunt gebruiken.
  2. Bedenk goed wat jouw rol is als interviewer. Je zit er niet namens jezelf. Je houdt het interview voor een blad, een website, je doelgroep! Je moet dus weten waarin jouw doelgroep geïnteresseerd is. Je kunt dus niet ‘blank’ een interview ingaan: je moet oprecht geïnteresseerd zijn in het verhaal van wie je interviewt, maar ook een doel voor ogen hebben. Wat wil jouw doelgroep van die persoon weten? Bedenk dat jouw doelgroep een ‘derde oog’ is dat meekijkt. Als journalist ben je in principe maar een soort doorgeefluik.
  3. Wees oprecht geïnteresseerd. De interesse voor de ander begint al bij het eerste telefoontje dat je pleegt om het interview aanvraagt. Zorg daarbij dat je weet waar je het over hebt. Je hoeft niet alles van het onderwerp te weten (daarom interview je namelijk iemand), maar probeer wel enkele inhoudelijke vragen klaar te hebben en waarom je die aan deze persoon wilt stellen.
  4. Wat weet je van de persoon die je gaat interviewen? Is het iemand die bekend is in de doelgroep waarvoor je hem/haar interviewt? Is deze in de (social-)media actief? Recente informatie over waar de persoon mee bezig is, kan je vragen ten aanzien van het onderwerp aanscherpen en verdiepen. Kortom: voorbereiding!
  5. Veel mensen die geïnterviewd worden vinden het prettig om ruim van tevoren over de vragen na te kunnen denken. Dit kan de kwaliteit van de bijdrage behoorlijk verhogen, maar dat kan ook leiden tot formele of wollige volzinnen met een hoog PR-gehalte. Weeg af hoe wenselijk dit is en hoe je daarmee omgaat.
  6. Leg van tevoren aan de geïnterviewde uit wat je gaat doen en waar het interview voor bedoeld is. Hoeveel tijd heb je voor het interview? (Zowel voor het gesprek zelf als voor de uitwerking).
  7. Hoe groot wordt het interview? Weet van tevoren hoeveel plaatsingsruimte je hebt voor het interview. Dit wordt meestal uitgedrukt in het aantal tekens dat de tekst mag tellen. De meeste tekstverwerkers geven dit standaard onderaan weer. Als het een kort interview kan zijn van bijvoorbeeld twee alinea’s, ga je geen interview van een uur aan. Dat schept immers verkeerde verwachtingen.
  8. Stel de persoon op zijn/haar gemak. Je kunt bijvoorbeeld zeggen dat "er geen foute antwoorden bestaan" als iemand zijn mening gaat vertellen. (Zie ook de aanwijzingen voor als je iemand gaat filmen). Stel gevoelige of lastige vragen pas zodra de persoon zich eenmaal op zijn gemak voelt. Sowieso is het beter te beginnen met gemakkelijke vragen en pas later in het gesprek de wat moeilijkere vragen te stellen.
  9. Ben je van plan om het geluid van het interview op te nemen, bijvoorbeeld met je telefoon? Vraag dat eerst aan de geïnterviewde. Respecteer het als iemand zich daar ongemakkelijk bij voelt. Ben je hier te opdringerig mee? Dan zal deze persoon veel voorzichtiger (veiliger) zijn verhaal met je delen, wat leidt tot oppervlakkige politiek-correcte constateringen in plaats van doorleefde antwoorden.
  10. In het werkveld van diaconie (vrijwilligerswerk) is het chique om de geïnterviewde de mogelijkheid te geven om de tekst voorafgaand aan de publicatie terug te zien en daar aanpassingen in aan te mogen brengen. Als je dit belooft, moet dit nakomen.
  11. Pas op met het noemen en citeren van andere mensen die je voor hetzelfde onderwerp al geïnterviewd hebt. Dit kan de geïnterviewde beïnvloeden.
  12. Wees zo objectief mogelijk: je laat je eigen mening of ervaring niet doorklinken in je vragen. Dit punt kan een valkuil zijn wanneer je bijvoorbeeld vertrouwen wilt wekken. Bijvoorbeeld: "Ik heb ook gezien dat het vooral jonge mannen zijn die zich als asielzoeker hebben gemeld. Ik vind dat geen echte vluchtelingen. Is dat beeld in uw parochie herkenbaar?" Met zulke vraagstellingen kun je geen neutraal interview houden. Ook onuitgesproken kun je je eigen standpunt soms al laten doorklinken (denk aan intonaties, zuchtgeluiden en suggesties.)
  13. Sta achter je vragen: zwak je vragen niet af en distantieer je in geen geval van je vraag. Dat komt ongeïnteresseerd over. Als je als interviewer het gesprek al niet serieus neemt, kun je dat van de respondent al helemaal niet verwachten. Iemand wordt meer gemotiveerd door een betrokken interviewer.
  14. Zorg voor een goede afsluiter: Je kunt nu de belangrijkste punten samenvattend resumeren. Vergeet niet de geïnterviewde te bedanken en vertel wat de volgende stappen zijn: wanneer hij/zij de tekst kan teruglezen en eventueel nog kan aanpassen. Je kunt zeggen: "Dan en dan krijg je de concepttekst. Dan kun je zien of het daadwerkelijk is wat je bedoeld had te zeggen. Mocht je nog aanvullingen weten, dan kun je die nog vermelden."

 

Tijdens het interviewen: luisteren, samenvatten en doorvragen ("LSD")

Voer het gesprek zo natuurlijk mogelijk. Uiteraard heb je een aantal vragen voorbereid, maar vuur deze niet achter elkaar af, zodat de indruk ontstaat dat je haastig een lijstje afwerkt. Luister inlevend en verbind antwoorden met de nieuwe vragen. Soms helpt het om je een beetje van de domme te houden: "O ja? Hoezo? Meent u dat nou?" Lok de geïnterviewde tactvol uit zijn tent.. Voor het verloop van het interview zijn de volgende punten behulpzaam om de regie over het interview te houden.

Open vragen

Let erop dat je open vragen stelt. Kan iemand eenvoudigweg ‘ja’ of ‘nee’ antwoorden op jouw vraag, dan ga je interessante verdieping missen. Bovendien: gesloten vragen hebben eerder de neiging om te sturen. Dan heeft de geïnterviewde eerder het gevoel zich in een hoek gedrukt te voelen en zelfs dicht te slaan.

Dus niet: “Vind jij ook dat wij als parochie al genoeg doen voor de armen in onze wijk?”
maar: “Wat vind jij van de activiteiten die we als parochie doen voor de armen in onze wijk?”

“Wat zouden wij daar als kerk nog aan kunnen doen?” lokt meer antwoorden uit dan: “Kunnen wij daar als kerk nog iets aan doen?”

 

‣ Luisteren

Om te achterhalen wat je gesprekspartner vindt, is luisteren essentieel. Dit klinkt makkelijk, in de praktijk valt het tegen: actief luisteren vraagt om aandacht en het loslaten van je eigen referentiekaders. Richt je volledig op de ander en dwaal in gedachten niet af – schakel al je eigen ruis uit.

Daarbij houdt actief luisteren ook in dat je op meer let dan alleen de letterlijke woorden. De manier waarop de ander de woorden uitspreekt (toon, volume) en diens lichaamstaal (houding, gebaren, gezichtsexpressie) zeggen vaak veel over wat de ander vindt.

Om te kunnen onthouden wat er gezegd is, valt het aan te raden om aantekeningen te maken. Daarnaast wordt bij een actieve luisterhouding het volgende verwacht van de luisteraar:

  • Non-verbaal: open houding, oogcontact, knikken en andere aanmoedigende gebaren, houding van de ander spiegelen
  • Verbaal: korte verbale reacties zoals “ja”, “hmm”, “o?”, stiltes laten vallen, op de juiste wijze samenvatten

Belangrijk: bronbescherming
Vertelt jouw gesprekspartner jou iets in vertrouwen, dan blijft dat tussen jullie. Breek deze belofte nooit. Een interview over diaconie is weliswaar geen misdaadjournalistiek, maar dat maakt voor het principe niet uit. Bescherm je bronnen. Altijd.

 

‣ Samenvatten

Door tijdens een gesprek samen te vatten, wordt gecontroleerd of de boodschap correct begrepen is. Wanneer dat niet zo is, dan heeft de ander de gelegenheid aan te vullen of te corrigeren. Daarnaast geven samenvattingen een gesprek structuur en rust: doordat er wordt samengevat, is er tijd om rustig te reageren. Dat kan, zeker als het een meer emotioneel gesprek is, verstandiger zijn dan direct de eerste reactie eruit gooien.

Vaak is het zinnig om niet alleen de letterlijke woorden samen te vatten maar ook de manier waarop ze uitgesproken zijn en de lichaamstaal van de spreker – daar zit vaak de essentie van de boodschap in. Herhaal ook niet letterlijk de woorden van de ander want dat wordt snel irritant gevonden. Haal er de essentie uit en geef die in eigen woorden weer. Let er daarbij op dat je eigen mening niet meegenomen wordt en de samenvatting kleurt. En als laatste, controleer altijd of de ander akkoord is met de samenvatting.

Voorbeeld van samenvatting:

Als ik je goed heb begrepen, vind je het een onverstandig idee om meer met Caritas naar buiten te treden omdat je niet koop wil te lopen met wat je allemaal doet voor je naasten, correct?

 

‣ Doorvragen

We neigen er snel naar om een conclusie te trekken en te zoeken naar een oplossing, voordat het probleem geheel duidelijk is. Wees in gesprekken daarom alert op vaagheden, subjectieve uitlatingen, aannames, algemene waarheden en formuleringen met 'moeten' of 'kunnen'. Deze taalpatronen verhullen vaak waardevolle informatie en geven aanknopingspunten om door te vragen.

Let op wat de ander zegt en op wat deze níet zegt. Zo krijg je meer informatie.

Voorbeeld van doorvragen:

De vrijwilligers zijn blij en het parochiebestuur is tevreden → hoe weet je dat?
Ik moet doorzetten. Ik moet sterk zijn. Ik moet dit op tijd afhebben → wat gebeurt er als je dat niet doet?
Ik kan dit niet aan hem vragen → wat weerhoudt je?
Niets gaat goed, het hele project loopt mis → kun je geen enkele uitzondering noemen?

 

Uitwerking van een interview

Belangrijk:
  1. Niet jouw mening als interviewer mag doorklinken in het interview, maar iets van jouw ervaring wel. Je mag ‘schilderen met woorden’, maar dan wel om iemand beter tot zijn recht te laten komen.
  2. Werk met herkenbare elementen voor je doelgroep. Zoom in op wetenswaardigheden die jouw doelgroep kent. Bijvoorbeeld: “een verbeterde rolstoelingang bij de inloopochtenden” is goed voor lokaal nieuws. Iedereen kent immers die ingang van het inloophuis. Regionaal kun je dat niet verwachten en is dat dus minder relevant. Herkenning is essentieel.
  3. Gebruik een citaat als titel. Het Interview is het meest gelezen genre in kranten en tijdschriften. Mensen zijn namelijk vooral geïnteresseerd in mensen (human interest). Gebruik daarom citaten voor onderdelen die mensen het eerste lezen, zoals de kop, de streamer (uitvergroot citaat in het midden) en bij het fotobijschrift.
     

Bij het uitwerken van het interview ga je bepalen hoe je het materiaal gaat gebruiken. Daarbij beoordeel je de volgende aspecten. Tijdens het interviewen kun je hier al rekeningen mee houden, zodat je op tijd kunt doorvragen!

  1. Het antwoord moet relevant zijn voor de bedoeling die je had met met interview;
  2. Het antwoord moet ondubbelzinnig helder zijn: het is volstrekt duidelijk wat de geïnterviewde bedoeld heeft, dus niet voor andere interpretaties vatbaar.
  3. Het antwoord moet volledig de vraag dekken. Het is onwenselijk als er nog meer relevants te vertellen zou zijn over een bepaald onderwerp. Bijvoorbeeld: In een parochie is een kerksluiting een pijnlijk punt. Bij een interview naar de motivatie van een vrijwilliger kan het niet anders dan dat dit een keer in het gesprek aan de orde komt. De lezer verwacht dit namelijk!
  4. Het antwoord moet waarheidsgetrouw zijn. Mensen geven onder sociale druk soms sociaal wenselijke antwoorden. Het kan wel eens nodig zijn een 'factcheck' te doen: even verifiëren of het klopt wat je gesprekspartner heeft verteld. Dat voorkomt ongemakkelijke situaties naderhand voor jou én je gesprekspartner! Een antwoord dat niet geloofwaardig is, kun je beter weglaten.

 

Veel voorkomende fouten

Let op de volgende fouten bij het afnemen van interviews:

  1. Te veel focus op de vragen, waardoor het gesprek niet lekker loopt en je minder snel zult doorvragen.
  2. Zelf te veel aan het woord zijn. Dit kun je sowieso voorkomen door de vragen goed voor te bereiden, zodat je geen lange omhaal van woorden nodig hebt om je punt te maken. Maar misschien ben jij gewoon meer een prater (of de geïnterviewde juist niet).
  3. Niet genoeg doorvragen, door bijvoorbeeld te snel een nieuw (deel)onderwerp aan te snijden. Stel verdiepingsvragen om bij het onderwerp te blijven. Bijvoorbeeld: "Wat vind je van de diaconie in de parochie?" Antwoord: "Ik vind het belangrijk om iets te doen voor mensen die het minder hebben dan ik zelf. Ik ontmoet anderen die dat ook vinden." Je kunt bij het onderwerp blijven door door te vragen naar "wat is dan bijvoorbeeld belangrijk om te doen", of "hoeveel mensen doen die activiteit verder eigenlijk?". Indien je echter een vervolgvraag stelt die buiten het bereik van je eerste vraagt reikt, verlaat je het onderwerp (te snel): "Wat doet u verder in het dagelijks leven."
  4. Meervoudige vragen stellen: Voor veel mensen is dit verwarrend. Stel per vraag één onderwerp aan de orde. Dus niet: "Waarom zet jij je als vrijwilliger in voor de kwetsbare medemens? Vind je het belangrijk dat mensen die minder bedeeld zijn extra geld krijgen van de overheid?" Stel één vraag met één onderwerp.
  5. Je wordt als interviewer om de tuin geleid. Handige types kunnen je het gevoel geven antwoord te geven op een lastige vraag, maar steken na een compliment toch hun eigen verhaal af. Bijvoorbeeld: "Ik ben blij dat je daarover begint. Goede vraag. Het is namelijk zo dat..." En vervolgens komt er een inleiding op een ander onderwerp. Deze truukjes zie je veel bij debatten in de politiek. Daarom: scherp blijven luisteren en de regie vasthouden!
  6. Een klassieker: te laat komen opdagen. Kom gewoon goed op tijd, dat voorkomt een rommelig begin en kan van invloed zijn op het resultaat.
  7. Aanstootgevende kleding dragen. Het beste kan de geïnterviewde zo min mogelijk worden afgeleid door jouw uiterlijk, des te meer aandacht kan diegene hebben voor jouw vragen. Een t-shirt een ondeugende tekst erop kan er zomaar toe leiden dat de geïnterviewde daarover wil praten. Wat voor de een als geintje (of ijsbreker) bedoeld is, kan voor iemand anders kwetsend zijn.

 

Verder lezen in de kennisbank

In deze kennisbank komt het interview bij verschillende (journalistieke) werkvormen aan de orde. Het interview maakt ook deel uit van de cursus Diaconale Journalistiek. De volgende onderwerpen hebben met het interview te maken en zijn uitgewerkt in deze kennisbank:

 

Gebruikte bronnen

Aanbevolen literatuur

  • Baarda, D.B. et al. (2012). Basisboek Interviewen. Houten: Educatieve partners
  • Verhoeven, N. (2005). Wat is Onderzoek? Amsterdam: Uitgeverij Boom
  • Lohman, A. (2006). Schrijfcodes. Verbeteradviezen bij schrijffouten. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff B.V.
  • Practicum Academische Vaardigheden - Universiteit van Amsterdam

 


    N.b.: dit is een tijdelijke publieke pagina uit de diaconale kennisbank. Om toegang te krijgen tot alle pagina's, kunt u een account aanvragen.

    Vergelijkbare artikelen